བོད།

ཨ་རིར་རྟེན་གཞི་བྱས་པའི་ Freedom House འམ་རང་དབང་ཁང་པས་འདོན་སྤེལ་གནང་བའི་ FREEDOM IN THE WORLD 2020 འམ་ཕྱི་ལོ་ ༢༠༢༠ ནང་འཛམ་གླིང་ནང་གི་རང་དབང་ཞེས་པའི་སྙན་ཐོར་བོད་དེ་རྒྱལ་ཁབ་དང་ས་ཁོངས་ ༢༡༠ ནང་ནས་ཆབ་སྲིད་དང་སྤྱི་མང་གི་རང་དབང་ཆེས་སྡུག་ཤོས་ཨང་གཉིས་པ་དེ་ཡིན་པར་མངོན་གསལ་གནང་འདུག

ཟླ་འདིའི་ཚེས་ ༡༢ ཉིན། ཀྲུང་གོ་བོད་རིག་པ་ཞིབ་འཇུག་ལྟེ་གནས་དང་ཀྲུང་གོ་བོད་བརྒྱུད་མཐོ་རིམ་ནང་བསྟན་སློབ་གླིང་ཟེར་བ་ཐུན་མོང་གིས་བོད་བརྒྱུད་ནང་བསྟན་དགོངས་འགྲེལ་ལས་དོན་དཔྱད་གླེང་གྲོས་ཚོགས་ཞེས་པའི་ཚོགས་འདུ་ཞིག་བསྡུས་ཏེ།  བོད་བརྒྱུད་ནང་བསྟན་ཀྲུང་གོ་ཅན་དུ་འགྱུར་བའི་ཁ་ཕྱོགས་ཐོག་མཐའ་བར་གསུམ་དུ་རྒྱུན་འཁྱོངས་བྱེད་དགོས་བའི་སྐུལ་མ་བྱས་འདུག

དེ་རིང་སྔ་དྲོ་ཕྱག་ཚོད་བཅུ་བའི་ཐོག  བཞུགས་སྒར་གྱི་ཐེག་ཆེན་གཙུག་ལག་ཁང་གི་ཉེ་འཁྲིས་ཀྱི་རླངས་འཁོར་འབབ་ཚུགས་སུ།  རྡ་ས་དབུས་བོད་ཀྱི་གཞོན་ནུ་ལྷན་ཚོགས་ཀྱི་གོ་སྒྲིག་གི་འོག  འཕགས་བོད་ས་མཚམས་ཀྱི་བར་དུ་རྒྱ་གཞུང་ཐེར་འདོན་གྱི་སྦག་སྦག་སྐོར་སྐྱོད་ཀྱི་ལས་འགུལ་དབུ་འཛུགས་གནང་སོང་།

ཁ་སང་ཁེ་ན་ཌ་གྲོས་ཚོགས་འོག་མའི་རྒྱ་ནག་ཚོགས་ཆུང་གི་ངོས་ནས་ཕྱི་དྲོ་ཕྱག་དྲོ་ཕྱག་ཚོད་ ༦།༣༠ ཡོལ་ཙམ་ནས་འགོ་བཙུགས་ཏེ་ཆུ་ཚོད་གཅིག་ཙམ་གྱི་རིང་ལ་དྲ་རྒྱ་བརྒྱུད། བོད་ཀྱི་གནད་དོན་ཐོག་ཉན་ཞིབ་ལས་རིམ་ཞིག་ཚོགས་གནང་འདུག ཚོགས་ཆུང་གི་ཚོགས་གཙོ་གྲོས་ཚོགས་འཐུས་མི་ Geoff Regan ལགས་ཀྱི་གཙོ་སྐྱོང་འོག ཚོགས་གཙོ་གཞོན་པ་གྲོས་ཚོགས་འཐུས་མི་ Garnett Genuis དང་། Stephane Bergeron དེ་བཞིན་ Jack Harris བཅས་གསུམ་དང་། གཞན་ཚོགས་མི་ ༤ དང་གྲོས་ཚོགས་འཐུས་མི་ Arif Virani བཅས་ནས་མཉམ་ཞུགས་གནང་སྟེ། སྐུ་ཞབས་ Shawn Steil ལགས་དང་ལྷན་དུ་བོད་ཀྱི་གནད་དོན་སྐོར་དྲི་བ་དྲིས་ལན་གནང་འདུག

གློད་བོད་ནང་གི་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་གི་གནད་དོན་དག་ལོ་རེར་ཇེ་ཞན་ཇེ་སྡུག་ཏུ་འགྲོ་བཞིན་པའི་ཁྲོད་  Australia Tibet Council ཞེས་ཨོ་སི་ཊོ་ལི་ཡ་བོད་དོན་ལྷན་ཁང་གིས་ཨོ་སི་ཊོ་ལི་ཡའི་ཕྱི་སྲིད་བློན་ཆེན་ལྕམ་སྐུ་ Marise Payne མཆོག་དང་ཨོ་སི་ཊོ་ལི་ཡའི་བོད་དོན་རྒྱབ་སྐྱོར་ཚོགས་པའི་ཚོགས་མི་རྣམས་ནས་རྒྱ་ནག་གཞུང་གིས་ཁྲིམས་མེད་ལུགས་མེད་ཀྱིས་བོད་མི་འཛིན་བཟུང་བྱས་པ་རྣམས་འཕྲལ་མར་གློད་བཀྲོལ་དང་དེ་བཞིན་བཀག་ཉར་འོག་བོད་མི་འདས་གྲོངས་སུ་གྱུར་བ་སོགས་ཀྱི་གནད་དོན་ཐད་རྟོག་ཞིབ་བྱེད་དགོས་པའི་གནོན་ཤུགས་སྤྲོད་དགོས་ཞེས་གསུངས་འདུག ཉེ་ལམ་ཨོ་སི་ཊོ་ལི་ཡ་བོད་དོན་ལྷན་ཁང་གིས་རྒྱ་ནག་གཞུང་གིས་བོད་ནང་གི་བོད་མིའི་ཐོག་དམ་དྲག་སྔར་ལྷག་དང་བོད་མི་གང་བྱུང་དུ་འཛིན་བཟུང་དང་དེ་བཞིན་བོད་མིའི་ཐོག་བསམ་ཡུལ་ལས་འདས་པའི་སྡུག་སྦྱོང་མནར་གཅོད་གཏོང་བཞིན་པའི་གནད་དོན་ཁག་མངོན་གསལ་གྱིས་དཔྱད་རྩོམ་སྤེལ་འདུག་པ་དང་། དཔྱད་རྩོམ་ནང་ཉེ་ལམ་བོད་ཁམས་འབྲི་རུ་རྫོང་ནས་ཡིན་པའི་ཕྲུ་གུ་གསུམ་གྱི་ཨ་མ་ལྷ་མོ་ལགས་རྒྱ་ནག་གིས་བཙོན་ཁང་དུ་གཅར་རྡུང་བཏང་བའི་རྐྱེན་གྱིས་འདས་གྲོངས་སུ་གྱུར་བའི་གནས་ཚུལ་ལུང་འདྲེན་གྱིས་རྒྱ་གཞུང་གིས་བོད་ནང་གི་བོད་མི་རྣམས་ནས་སྲིད་གཞུང་གི་ལྟ་གྲུབ་དང་འགལ་བའི་བྱ་སྤྱོད་སྤེལ་ཁག་ལ་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་བདེ་འཇགས་ལ་ཉེན་འཚབ་བཟོ་མཁན་ཞིག་ཏུ་ངོས་འཛིན་དང་བོད་མི་དེ་དག་ལ་འཇིགས་སྐུལ་བ་དང་ཁ་བྲལ་བ་ཟེར་ནས་དྲག་གནོན་དང་འཛིན་བཟུང་གིས་མནར་གཅོད་གཏོང་གི་ཡོད་པ་མངོན་གསལ་གནང་འདུག དཔྱད་རྩོམ་ནང་ལྷ་མོ་ལགས་དམ་པ་ཙམ་མིན་པར་ཕྱི་ལོ་ ༢༠༡༩ ལོའི་ཟླ་ ༤ པ་ནས་བཟུང་རྒྱ་གཞུང་གིས་བཙོན་ཁང་ནང་གཅར་རྡུང་རྐྱེན་གྱིས་གཟུགས་གཞི་གནས་བབ་ཧ་ཅང་ཞན་པོར་གྱུར་བའི་ཆབ་སྲིད་བཙོན་ཟུར་ཚེ་མགོན་རྒྱལ་ལགས་ཀྱིས་གཙོས་པའི་དེ་སྔ་ཕྱི་ལོ་ ༡༩༩༢ ཟླ་ ༥ ཚེས་ ༡༢ ཉིན་ལྷ་སར་དགེ་འདུན་པ་ ༡༦ དང་ལྷན་དུ་ཞི་རྒོལ་གནང་རྐྱེན་ལོ་ངོ་བདུན་རིང་བཙོན་ཁང་དུ་བཞུགས་མྱོང་ཡོད་པ་ཆབ་སྲིད་བཙོན་ཟུར་བསམ་གྲུབ་བམ་ཆོས་མིང་དུ་འཕྲིན་ལས་ཆོས་ལྡན་ལགས་གཅིན་སྙི་ཟ་ཁུའི་ནད་གཞི་ཕོག་པར་འདི་ལོ་མགོ་སྟོད་དུ་སྐུ་འདས་གྲོངས་སུ་གྱུར་སྐོར། དེ་བཞིན་ལོ་ངོ་གཅིག་ལྷག་འཛིན་བཟུང་བཀག་ཉར་རྗེས་མཐར་ཕྱི་ལོ་ ༢༠༡༩ ལོར་འདས་གྲོངས་སུ་གྱུར་བའི་ཆབ་སྲིད་བཙོན་ཟུར་འཇིམ་ཁྲི་ལགས་དང་ཕྱི་ལོ་ ༢༠༡༦ ལོར་བོད་རྒྱལ་ཁབ་ཆེན་པོའི་རྒྱལ་གླུ་བླངས་རྐྱེན་ཟླ་བ་གཅིག་ལྷག་འཛིན་བཟུང་བཀག་ཉར་དང་སྦྲགས། མཐར་སྙུང་གཞི་བཞེས་ནས་ཕྱི་ལོ་ ༢༠༡༩ ལོར་འདས་གྲོངས་སུ་གྱུར་མཁན་ཆབ་སྲིད་བཙོན་ཟུར་པདྨ་དབང་ཆེན་ལགས་བཅས་ཀྱི་མཚན་དངོས་སུ་ཆེད་འདོན་གནང་འདུག གནད་དོན་དེའི་ཐད་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་གི་ཆེད་ལས་པས་རྒྱ་གཞུང་གིས་བོད་མིའི་ཐོག་འཆར་གཞི་དང་ལྡན་པའི་སྲིད་བྱུས་ལག་བསྟར་གྱིས་མནར་གཅོད་གཏོང་བཞིན་པ་ནི་ད་ཆ་རྒྱུན་ལྡན་ཞིག་ཆགས་ཡོད་པ་དང་ཆབས་ཅིག བོད་མིའི་ཐོག་ཚད་ལས་འགལ་བའི་གཅར་རྡུང་གཏོང་བཞིན་རྐྱེན་ཆབ་སྲིད་བཙོན་ཟུར་རྣམས་གློད་བཀྲོལ་རྗེས་ཁག་ཅིག་ལུས་པོ་གཡོ་འགུལ་མ་ཐུབ་གྱུར་བ། ཁག་ཅིག་རྐང་ལག་གཉིས་ལ་རྨས་སྐྱོན་ཤོར་བ། དེ་བཞིན་ལུས་པོའི་དབང་པོ་རྣམས་ལ་སྐྱོན་ཆགས་པ་སོགས་མདོར་ན་ལུས་སེམས་གཉིས་ཀར་དྲག་སྐྱེད་མི་ཐུབ་པའི་རྨ་ཁ་ཆེན་པོ་བཟོས་ཡོད་པ་གསུངས་འདུགགཞི་རྩའི་རྒྱ་གཞུང་གིས་སྲིད་གཞུང་དང་ལྟ་གྲུབ་མི་མཐུན་མཁན་རྣམས་ལ་ནག་ཉེས་འདྲ་མིན་གཡོགས་ནས་གང་བྱུང་དུ་འཛིན་བཟུང་བཀག་ཉར་བྱས་པ་དང་། ཕྱོགས་མཚུངས་འཛིན་བཟུང་བཀག་ཉར་བྱས་པའི་བོད་མི་རྣམས་ལ་ཁྲིམས་རྩོད་པ་གླ་གཡར་མི་ཆོག་པར་མ་ཟད། རང་ཉིད་ཀྱི་ནང་མི་དང་ཐུག་འཕྲད་གནང་ཆོག་གི་མེད་པ་སོགས་ཀྱི་ངལ་བ་དུ་མ་འཕྲད་ཀྱི་ཡོད་པ་རེད། དེ་དོན་ཨོ་སི་ཊོ་ལི་ཡ་བོད་དོན་ལྷན་ཁང་གིས་རྒྱ་ནག་གི་ངོས་ནས་ད་བར་བཙོན་ཁང་དང་བཙོན་ནས་གློད་བཀྲོལ་རྗེས་འདས་གྲོངས་སུ་གྱུར་བ་དང་དེ་བཞིན་གཅར་རྡུང་ཚད་མེད་བཏང་བའི་གནད་དོན་ཐད་ཞིབ་འཇུག་དང་མནར་གཅོད་གཏོང་མཁན་གྱི་འབྲེལ་ཡོད་དཔོན་རིགས་ཚོར་འགན་ཁུར་ཐབས་གནང་མེད་སྟབས་ཨོ་གླིང་གི་ཕྱི་སྲིད་བློན་ཆེན་ལྕམ་སྐུ་ Marise Payne མཆོག་དང་ཨོ་སི་ཊོ་ལི་ཡའི་བོད་དོན་རྒྱབ་སྐྱོར་ཚོགས་པའི་ཚོགས་མི་རྣམས་ནས་རྒྱ་གཞུང་ལ་བོད་མི་རྣམས་གློད་བཀྲོལ་གཏོང་དགོས་པ་དང་། མནར་གཅོད་དང་དེ་བཞིན་འདས་གྲོངས་སུ་གྱུར་བ་རྣམས་ཀྱི་གནད་དོན་ལ་ཞིབ་འཇུག་གནང་དགོས་པ། ལྷག་པར་དུ་འཛིན་བཟུང་བྱས་པའི་བོད་མི་དེ་དག་ལ་ཁྲིམས་རྩོད་པ་གླ་ཆོག་པའི་ཆོག་མཆན་སོགས་སྤྲོད་དགོས་པའི་གནོན་ཤུགས་སྤྲོད་དགོས་ཞེས་གསུངས་འདུག བོད་མིའི་ཐོག་རྒྱ་གཞུང་གིས་མི་སྤྱོད་ལས་འདས་པའི་གཅར་རྡུང་བཏང་རྐྱེན་ད་བར་བོད་མི་མང་དག་ཅིག་རིམ་པས་འདས་གྲོངས་སུ་གྱུར་བའི་གནས་སྟངས་བྱུང་ཡོད་པ་དང་། ཉེ་ལམ་འདས་གྲོངས་སུ་གྱུར་བའི་ལྷ་མོ་ལགས་ནི་རྒྱ་གཞུང་གིས་འདི་ལོའི་ཟླ་བ་ ༦ པའི་ནང་ཕྱི་ཕྱོགས་སུ་དངུལ་སྐུར་བའི་ཉེས་མིང་འོག་འཛིན་བཟུང་བྱས་ཡོད་པ་དང་གཅར་རྡུང་ཚད་མེད་བཏང་རྐྱེན་མཐར་ཟླ་བ་ ༨ པའི་ནང་ནག་ཆུའི་སྨན་ཁང་དུ་གྲོངས་ཡོད་པ་རེད།   ཁོང་འདས་གྲོངས་སུ་གྱུར་རྗེས་བོད་པའི་སྲོལ་རྒྱུན་གྱི་འདས་མཆོད་ཀྱི་ཆོ་ག་སོགས་གང་ཡང་གནང་བཅུག་མ་པར་ཕུང་པོ་མེར་བསྲེགས་བཏང་ཡོད་པ་རེད།

རྒྱ་གར་བྱང་ཤར་ཁུལ་གྱི་ཨ་རུ་ནཱ་ཅལ་མངའ་སྡེའི་སྤྱི་ཁྱབ་བློན་ཆེན་སྐུ་ཞབས་པདྨ་མཁའ་འགྲོ་མཆོག་གིས་རྒྱ་ནག་གཞུང་ནས་མངའ་སྡེ་དེ་བོད་ཀྱི་ལྷོ་ཕྱོགས་ས་ཁུལ་གྱི་ཆ་ཤས་ཤིག་ཡིན་སྟབས་ས་ཆའི་བདག་དབང་རྒྱ་ནག་གཞུང་ལ་ཡོད་སྐོར་བརྗོད་བཞིན་པ་དེ་ནི་རྒྱལ་རབས་ལོ་རྒྱུས་ཐོག་ནས་བདེན་པ་མིན་པ་དང་ལྷག་པར་དུ་མངའ་སྡེ་དེ་དེ་སྔ་ནས་བོད་དང་ས་མཚམས་ཆགས་པ་མ་གཏོགས་རྒྱ་ནག་དང་ས་མཚམས་ཆགས་ཀྱི་མེད་ཅེས་གསུངས་འདུགཁ་སང་སྤྱི་ཁྱབ་བློན་ཆེན་མཆོག་ནས་རྒྱ་གར་གྱི་ The New Indian Express ཞེས་པའི་གསར་ཁང་གི་བཅར་འདྲིའི་ལས་རིམ་ཐོག་ད་ལྟའི་ཆར་རྒྱ་གར་དབུས་གཞུང་ནས་རྒྱ་དཀར་ནག་གཉིས་ཀྱི་ས་མཚམས་ཞེས་གསུངས་ཡོད་ཀྱང་། དོན་ངོ་མའི་ཐོག་ཨ་རུ་ནཱ་ཅལ་མངའ་སྡེ་དེ་བོད་དང་ས་མཚམས་ཆགས་པ་མ་གཏོགས་རྒྱ་ནག་དང་ས་མཚམས་ཆགས་ཀྱི་མེད་ཅེས་གསུངས་པ་དང་ཆབས་ཅིག བོད་འདི་ད་ལྟའི་ཆར་རྒྱ་ནག་གིས་བཙན་འཛུལ་བྱས་པའི་རྒྱལ་ཁབ་ཅིག་ཡིན་པ་དང་གནད་དོན་འདི་ནི་རྒྱལ་སྤྱིའི་ངོས་ནས་ཤེས་བཞིན་པའི་གནད་དོན་ཞིག་རེད་ཅེས་གསུངས་འདུག སྤྱི་ཁྱབ་བློན་ཆེན་མཆོག་གིས་ཨ་རུ་ནཱ་ཅལ་མངའ་སྡེ་དང་བོད་གཉིས་ཀྱི་དབར་ས་ཁྱོན་རིང་ཚད་ཀི་ལོ་མི་ཀྲར་ ༡༡༠༠ ལྷག་གི་ས་མཚམས་ཡོད་པ་དངོས་འབྲེལ་ཡིན་ཀྱང་རྒྱ་ནག་གཞུང་གིས་ཨ་རུ་ནཱ་ཅལ་མངའ་སྡེ་དེ་རྒྱ་ནག་གི་ཆ་ཤས་ཡིན་སྐོར་བརྗོད་བཞིན་པ་དེས་ད་བར་མངའ་སྡེའི་འཛུགས་སྐྲུན་གྱི་ལས་གཞི་མང་པོ་ཞིག་ལ་དོ་ཕོག་བཏང་ཡོད་པ་དང་། ལྷག་པར་དུ་རྒྱལ་སྤྱིའི་དངུལ་ཁང་ཆེན་མོ་དང་ཨེ་ཤ་ཡའི་འཛུགས་སྐྲུན་དངུལ་ཁང་སོགས་རྒྱལ་སྤྱིའི་བསྟི་གནས་ཁག་ནས་རྒྱ་ནག་གཞུང་གིས་འགྲེལ་བརྗོད་བྱེད་བཞིན་ཁག་ལ་གཞིགས་ཏེ་མ་དངུལ་སོགས་ཀྱི་རོགས་རམ་གནང་གི་མེད་པར་འགྲེལ་བརྗོད་གནང་འདུགསྐུ་ཞབས་མཆོག་གིས་རྒྱ་གར་དབུས་གཞུང་དང་བཀའ་བསྡུར་གནང་མུས་ཡིན་པར་མ་ཟད་ད་ཆར་ཁུལ་དེར་རྒྱ་ལམ་གསར་རྒྱག་གི་ལས་གཞི་ཁག་ཚགས་ཚུད་ངང་འགྲོ་བཞིན་པ་དང་། མ་འོངས་པར་ཨ་རུ་ནཱ་ཅལ་མངའ་སྡེ་དང་བོད་གཉིས་ཀྱི་ས་མཚམས་ས་ཁུལ་དབར་མཐུད་འཆར་ཡོད་པའི་རྒྱ་ལམ་གསར་པ་ཞིག་དང་གཞན་ཡང་ལས་གཞི་ཁག་ཅིག་གི་ཐོག་གྲ་སྒྲིག་གནང་མུས་ཡིན་པར་གསུངས་འདུག གཞི་རྩའི་ཨ་རུ་ནཱ་ཅལ་མངའ་སྡེའི་སྤྱི་ཁྱབ་བློན་ཆེན་སྐུ་ཞབས་པདྨ་མཁའ་འགྲོ་མཆོག་གིས་ད་རེས་ཙམ་མ་ཟད་ཟླ་ཤས་གོང་དུ་བོད་དང་མོན་རྟ་དབང་གཉིས་ཀྱི་ས་མཚམས་ས་ཁུལ་དུ་ཆགས་པའི་འབུམ་སྡེ་ལ་ཞེས་པའི་ས་གནས་སུ་དེ་སྔ་ཕྱི་ལོ་ ༡༩༦༢ ལོར་རྒྱ་གར་དང་རྒྱ་ནག་དབར་དམག་འཁྲུག་སྐབས་འདས་གྲོང་སུ་གྱུར་བའི་རྒྱ་གར་གྱི་དམག་མི་རྣམས་ལ་རྗེས་དྲན་གྱི་མྱ་ངན་གུས་འདུད་ཞུ་རྒྱུའི་མཛད་རིམ་ཐོག་གསུང་བཤད་གནང་སྐབས་སུ་ད་ལྟའི་རྒྱ་གར་གྱི་གནས་སྟངས་འདི་ནི་དེ་སྔ་ ༡༩༦༢ ལོའི་གནས་སྟངས་དང་མི་འདྲ་བ་ཞིག་ཆགས་ཡོད་པར་མ་ཟད། མངའ་སྡེའི་མང་ཚོགས་དང་རྒྱ་གར་གྱི་དམག་མི་རྣམས་ནས་རྒྱ་ནག་གི་མངའ་སྡེའི་ས་ཆའི་བདག་དབང་ཐོག་རྩོད་ལེན་ཇི་ཙམ་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་ཀྱང་ཕྱིར་བཤོལ་ནམ་ཡང་གནང་གི་མ་རེད་ཅེས་ནན་པོ་གསུངས་ཡོད་པ་རེད།

བཀའ་ཟུར་བཀྲས་མཐོང་བསྟན་འཛིན་དགེ་བྱེད་མཆོག་གིས་ལོ་ངོ་ལྔ་བཅུ་ལྷག་ལ་སྐུ་སྒེར་ཡིག་ཚང་དུ་ཕྱག་ལས་གནང་བའི་ཉམས་མྱོང་གཞི་ལ་བཞག་པའི་ཐོག་ནས།  པར་རིས་བཞི་སྟོང་ལྷག་ཡོད་པའི་༸གོང་ས་མཆོག་གི་མཛད་རྣམ་དང་འབྲེལ་བའི་པར་རིས་ཀྱི་ཕྱག་དེབ་གསར་བ་ཞིག་བྲིས་ཏེ། ཁ་སང་ཟླ་བ་ ༡༡ པའི་ཚེས་ ༡༦ ཉིན་རྒྱ་གར་གྱི་རྒྱལ་ས་ལྡི་ལིར་རྟེན་གཞི་བྱས་པའི་ Roli Books དཔེ་སྐྲུན་ཁང་བརྒྱུད་ནས་དཔེ་དེབ་དེ་དབུ་འབྱེད་གནང་འདུག

བོད་ནུབ་ཤར་མཐའ་མཚམས་སུ་ཆགས་པའི་མདོ་ལ་རི་རྒྱུད་དམ་རྒྱ་སྐད་དུ་ཆི་ལེན་རི་རྒྱུད་ཀྱི་འཁྱག་རོམ་དེ་བཞིན་ཕྱི་ལོ་ ༡༩༥༠ ལོའི་མཐོ་ཚད་དང་བསྡུར་ན་མི་ཊར་ ༤༥༠ ལྷག་བཞུར་ཡོད་སྟབས་མ་འོངས་པར་ཆུའི་དཀའ་ངལ་འཕྲད་རྒྱུ་ཡིན་པ་བརྗོད་འདུགReuters གསར་ཁང་ལ་གནས་ཚུལ་དབྱེ་ཞིབ་པས་འགྲེལ་བརྗོད་གནང་བར་རི་རྒྱུད་དེའི་ཁུལ་གྱི་འཁྱག་རོམ་བཞུར་ཚད་གྱི་མྱུར་ཚད་དེ་ཧ་ཅང་གི་མྱུར་པོ་གྱུར་ཡོད་པ་ནི་སེམས་འཚབ་གནང་གཞི་ཞིག་ཆགས་ཡོད་པར་མ་ཟད་དེ་སྔ་ཕྱི་ལོ་ ༡༩༥༠ ལོའི་གནམ་གཤིས་ཚ་གྲང་དང་བསྡུར་ཚེ་ཚ་ཚད་གཅིག་ཚགས་ལྔ་ལྷག་འཕར་ཡོད་པར་བརྗོད་འདུགད་དུང་གསར་ཁང་གིས་རྒྱ་ནག་གི་གསར་ཁང་གཞན་ཞིག་གིས་སྤེལ་བའི་གནས་ཚུལ་ལུང་དྲེན་གནང་བའི་ནང་རི་བརྒྱུད་དེ་དག་བཞུར་ནས་མི་ལོ་གསུམ་བརྒྱའི་ནང་བྱུང་མྱོང་མེད་པའི་བྱེ་ཐང་གི་ཁུལ་དུ་མཚོ་ཆུང་ངུའི་རིགས་ཆགས་ཡོད་སྐོར་བརྗོད་པ་དང་། རྒྱ་ནག་གི་ཚན་རིག་བསྟི་གནས་ཁང་གི་གནས་ཚུལ་ལུང་འདྲེན་གནང་བར་ཁུལ་དེའི་འཁྱག་རོམ་བཞུར་ཚད་ཁྲོད་ཕྱི་ལོ་ ༡༩༩༠ ནས་ ༢༠༡༠ བར་བརྒྱ་ཆ་ ༥༠ མྱུར་བ་བཞུར་ཡོད་པ་ལུང་འདྲེན་དང་སྦྲགས། དེ་ནི་མ་འོངས་པར་ཆུ་དཀོན་དུ་འགྲོ་རྒྱུའི་ཉེན་བརྡ་ཞིག་ཀྱང་ཡིན་པར་བརྗོད་ཡོད་པ་རེད།གནས་ཚུལ་དེ་དང་འབྲེལ་ནས་ཨིན་ཡུལ་དུ་རྟེན་གཞི་བྱས་པའི་ Free Tibet ཞེས་བོད་དོན་རྒྱབ་སྐྱོར་ཚོགས་པས་ ༢༠༢༡ ལོའི་ཕྱི་ཟླ་ ༡༡ ཚེས་ ༡ ནས་ཚེས ༡༢ བར་འཚོགས་རྒྱུ་རྒྱལ་སྤྱིའི་གནམ་གཤིས་འགྱུར་ལྡོག་གི་ལྷན་ཚོགས་ཐེངས་ ༢༦ ཐོག་བོད་ཁུལ་གྱི་གནམ་གཤིས་འགྱུར་ལྡོག་དང་འབྲེལ་ཏེ་མདོ་ལ་རིང་མོའི་རི་རྒྱུད་ཀྱི་འཁྱག་རོམ་བཞུར་ཚད་ཀྱི་གནས་སྟངས་ཐད་གླེང་སློང་གནང་གི་ཡོད་པ་མ་ཟད། ལྷན་ཚོགས་ཐོག་བོད་ཀྱི་ཁོར་ཡུག་སྐོར་འགྲེལ་བརྗོད་གནང་མཁན་ཞིག་དགོས་ངེས་ཡིན་པར་བརྗོད་དེ་མ་འོངས་པའི་ལྷན་ཚོགས་ཐོག་བོད་ཀྱི་གནམ་གཤིས་འགྱུར་གྱི་གནད་དོན་ཐད་གླེང་སློང་གནང་མཁན་གྱི་མི་སྣ་གདན་ཞུ་གནང་རྒྱུ་དང་ལྷག་དོན་སྐབས་དེར་མཚན་རྟགས་ཆེད་བསྡུ་རུབ་ཀྱི་ལས་འགུལ་ཞིག་སྤེལ་ནས་ཞུ་གཏུག་གནང་རྒྱུ་ཡིན་པར་འགྲེལ་བརྗོད་གནང་འདུག

རྒྱ་ནག་གཞུང་གིས་བོད་མི་གཙོས་པའི་དེའི་དབང་སྒྱུར་འོག་ཡོད་པའི་མི་རིགས་དག་གི་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་བརྡལ་བཤིག་གཏོང་བཞིན་པར་རྒྱལ་སྤྱིའི་གཞུང་དང་ཚོགས་སྡེ་ཁག་ནས་རྒྱ་ནག་ལ་སྐྱོན་བརྗོད་ཤུགས་ཆེ་གནང་མུས་ཁྲོད་འདིར་ཁ་སང་སུད་སི་ནས་རྒྱ་གཞུང་གིས་བོད་མི་གཙོས་ཡུ་གུར་མི་རིགས་སོགས་ཀྱི་འགྲོ་བ་མིིའི་ཐོབ་ཐང་ལ་གུས་བརྩི་མ་གནང་བར་དྲག་གནོན་ཅན་གྱི་སྲིད་བྱུས་ལག་བསྟར་བྱེད་བཞིན་པར་སེམས་འཚབ་ཡོད་པའི་རྣམ་པ་བསྟན་འདུགཁ་སང་རེས་གཟའ་ཟླ་བའི་ཉིན་སུད་སི་ཕྱི་སྲིད་དྲུང་ཆེ་ལྕམ་སྐུ་ Krystyna Marty ལགས་ནས་རྒྱ་ནག་གི་ཕྱི་སྲིད་ལས་ཁུངས་ཀྱི་བློན་ཆེན་གཞོན་པ་ Qin Gang དང་མཉམ་དུ་དྲ་ཐོག་བརྒྱུད་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་གྲོས་མོལ་གྱི་ཚོགས་འདུ་ཚོགས་འདུག་པ་དང་། ཚོགས་འདུའི་ཐོག་ཏོག་དབྱིབས་གཉན་རིམས་ཀྱི་གནས་སྟངས་དང་འབྲེལ་ཏེ་རྒྱལ་ཁབ་ཕྱོགས་གཉིས་ཀྱི་དཔལ་འབྱོར་གྱི་འབྲེལ་ལམ་དང་རྒྱ་ནག་ནང་གི་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་ཐད་གྲོས་མོལ་གནང་ཡོད་པ་སུད་སི་གཞུང་གིས་གསར་འགོད་བསྒྲགས་གཏམ་ཞིག་སྤེལ་འདུག གསར་འགོད་བསྒྲགས་གཏམ་ནང་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་གྲོས་མོལ་ཁྲོད་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་ལ་གུས་བརྩི་དང་གོང་མཐོར་གཏོང་རྒྱུ་ནི་གལ་འགངས་ཆེན་པོ་ཞིག་ཆགས་ཀྱི་ཡོད་སྟབས། སུད་སི་ནས་རྒྱ་གཞུང་གིས་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་གི་གནད་དོན་ལ་གུས་བརྩི་མ་གནང་བ་དང་ལྷག་པར་དུ་བོད་མི་དང་ཡུ་གུར། ལྷག་དོན་རྒྱ་ནག་གིས་དབང་སྒྱུར་འོག་ཡོད་པའི་མི་རིགས་དག་གི་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་བརྡལ་བཤིག་གཏོང་བར་སེམས་འཚབ་ཡོད་སྐོར་ཆེད་བཀོད་གནང་འདུག  ཚོགས་འདུའི་ཐོག་ཧོང་ཀོང་ནང་རྒྱལ་ཁབ་བདེ་འཇགས་ཟེར་བའི་ཁྲིམས་གསར་པ་གཏན་འབེབས་དང་དེ་གའི་མང་ཚོགས་ཀྱི་སྨྲ་བརྗོད་ཀྱི་རང་དབང་ལ་དམ་དྲག་གི་གནད་དོན་བཅས་ཀྱི་ཐོག་གྲོས་བསྡུར་གནང་ཡོད་པ་གསུངས་འདུག གཞི་རྩའི་རྒྱ་ནག་ལྟ་བུ་ནི་སུད་སིའི་ཚོང་རོགས་ཆེ་ཤོས་གསུམ་པ་དེ་ཆགས་ཀྱི་ཡོད་པ་དང་ སུད་སི་གཞུང་གིས་ད་རེས་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་གྲོས་མོལ་དེ་རྒྱལ་ཁབ་ཕྱོགས་གཉིས་ཀྱི་འབྲེལ་ལམ་མུ་མཐུད་ལེགས་པོ་གནས་ཡོད་པ་མངོན་གསལ་གནང་བ་ཞིག་ཡིན་པ་གསུངས་འདུག རྩ་བའི་འདི་ལོའི་ཟླ་ ༨ པའི་ནང་སུད་སི་གཞུང་ནས་དེ་སྔ་ཕྱི་ལོ་ ༢༠༡༥ ལོར་རྒྱ་ནག་དང་མཉམ་དུ་རྒྱ་ནག་གི་གཞུང་འབྲེལ་ལས་བྱེད་སུད་སི་ནང་ཡོང་ནས་ཁུལ་དེར་ཁྲིམས་འགལ་ཐོག་གནས་སྡོད་བྱས་པའི་རྒྱ་རིགས་མི་སེར་ཚོར་འགོག་རྐྱེན་མེད་པར་འདྲི་རྩད་གནང་ཆོག་པའི་གསང་བའི་གྲོས་མཐུན་བཞག་ཡོད་པ་དེ་འདི་ལོའི་ཟླ་ ༡༢ ནང་གྲོས་མཐུན་གྱི་དུས་ཡུན་རྫོགས་ལ་ཉེ་བ་དང་བསྟུན་སུད་སི་ནས་གྲོས་མཐུན་དེ་བསྐྱར་གསོ་གནང་འཆར་གྱི་གནས་ཚུལ་ཞིག་ཐོན་ཡོད་པ་རེད། གནད་དོན་དེའི་ཐད་སུད་སིའི་ཕྱི་མི་ཞིབ་གཤེར་ལས་ཁུངས་ཀྱི་མགྲིན་ཚབ་པ་ Daniel Bach  ལགས་ཀྱིས་རྒྱ་ནག་དང་ལྷན་དུ་གྲོས་མཐུན་དེའི་འོག་སུད་སིར་གནས་བཞུགས་བོད་མི་དང་ཡུ་གུར་བའི་སྐྱབས་བཅོལ་བ་རྣམས་ཚུད་ཀྱི་མེད་པར་བརྗོད་ཡོད་པ་རེད། འོན་ཀྱང་ཉེ་ལམ་སུད་སི་དང་ལེག་ཏེན་སི་ཊ་ཡན་བོད་རིགས་མི་མང་གི་ཚོགས་གཞོན་གཙོས་སུད་བོད་མཐུན་གྲོགས་ཚོགས་པའི་འགན་འཛིན་རྣམ་གཉིས་ཀྱིས་སུད་སི་ཕྱི་སྲིད་ལས་ཁུངས་སུ་སུད་སི་གཞུང་གིས་ཕྱི་ལོ་ ༢༠༢༡ ནས་ ༢༠༢༤ བར་རྒྱ་ནག་ཐོག་འཛིན་རྒྱུའི་སྲིད་བྱུས་ཁྲོད་བོད་དང་ཤིན་ཅང་། དེ་བཞིན་ཧོང་ཀོང་བཅས་ཀྱི་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་སྐོར་ངེས་པར་དུ་རྒྱ་ནག་ལ་འདྲི་རྩད་དང་དེ་བཞིན་སུད་སི་གཞུང་ནས་ས་གནས་སུ་བོད་མི་སྐྱབས་བཅོལ་ཞུ་མཁན་རྣམས་རྒྱ་རིགས་ཁོངས་སུ་གཏོགས་པའི་སྲིད་བྱུས་དེར་བསྒྱུར་བཅོས་གནང་དགོས་པ་སོགས་ཀྱི་སྙན་ཐོ་ཤོག་གྲངས་ ༣༡ ཅན་ཞིག་ཕུལ་ཡོད་པ་རེད། སྤྱིར་སུད་སི་བོད་མི་སྐྱབས་བཅོལ་ཚོགས་པའི་གྲངས་ཐོར་གཞིགས་ན། ད་ཆ་སུད་སི་ནང་ཡིག་ཆ་ནག་པོ་ཆགས་པའི་སྐྱབས་བཅོལ་བོད་མི་ ༣༠༠ ཡས་མས་ཤིག་ཡོད་པ་དང་ཕྱི་ལོ་ ༢༠༡༧ ལོར་སུད་སི་ཕྱི་མི་ཞིབ་བཤེར་དོ་དམ་ལས་ཁུངས་ནས་བོད་མི་དེ་དག་སྐྱབས་བཅོལ་གྱི་ཐོབ་ཐང་སྤྲོད་རྒྱུའི་ཆ་རྐྱེན་ཚང་མེད་པར་བརྟེན་རང་གནས་སུ་ཕྱིར་སློག་དགོས་ཞེས་བརྡ་ལན་སྤྲད་པའི་གནས་ཚུལ་བྱུང་ཡོད་པ་དེ་ལྟར་ཡང་། འདི་ལོའི་ཟླ་ ༡༠ པའི་ནང་སུད་སིར་རྟེན་གཞི་བྱས་པའི་ Bern གཙུག་ལག་སློབ་ཆེན་གྱི་བོད་རིག་པའི་མཁས་དབང་ Kollmar Paulenz ལགས་ཀྱིས་གཙོས་པའི་འཇར་མན་དང་ཕ་རན་སི་བཅས་ནས་ཡིན་པའི་བོད་རིག་པའི་མཁས་དབང་བཞིས་སུད་སི་གཞུང་གི་ཕྱི་མི་ཞིབ་བཤེར་དོ་དམ་ལས་ཁུངས་ནང་གི་སྐྱབས་བཅོལ་བོད་མིའི་རྒྱབ་ལྗོངས་ཐོག་ཞིབ་འཇུག་བྱེད་མཁན་སྡེ་ཚན་གྱིས་རྒྱ་གཞུང་གི་འདོད་བློ་དང་མཐུན་པའི་དྲིལ་བསྒྲགས་ཀྱི་ལས་དོན་གཉེར་བཞིན་ཡོད་པར་ཐེར་འདོན་གྱི་སྐྱོན་བརྗོད་གནང་ཡོད་པ་རེད།